Musika, gizartea eraldatzeko tresna
Joan den astean BIMEren edizio berri bat hartu zuen Bilbok, musikaren industria globalaren egungo egoerari buruzko funtsezko galderez betetako agendarekin. Adimen artifizialak, ticketingak eta banaketa digitalak bultzatutako aldaketei erantzunez, BIMEk elkarrizketa sakona sustatu zuen musika-aniztasunari, nazioarteko lankidetzei eta tradizioen babesari buruz. Gainera, alderdi kritikoak jorratu ziren, hala nola ekintzailetza, hazkunde pertsonala, erronka legalak, eta zuzeneko musikaren eta musika grabatuaren inguruko joerak, guztiak ere funtsezkoak sektorearen bilakaerarako une erabakigarri batean.
Urriaren 29an, Musika gizartea eraldatzeko tresna gisa izeneko elkarrizketa mahaia egin zen, musikak hainbat eremu eta lurraldetan egin duen bidea berrikusteko aukera, musikarekin lotutako aldaketa politiko eta sozialak bideratu dituzten herrialde eta giza komunitateen eraldaketa sozialari ekarpen esanguratsua eginez. Lukas López, Etorkizuna Musikatan erakundeko zuzendaria; Adrián Sabogal, Kolonbiako Marimbeako zuzendaria; eta Hugo Castro, Lisboako NOVA Unibertsitateko etnomusikologiako ikertzailea, beren ekimenak aurkeztu zituzten Begoña Guzmán UN Etxeko kultura arduradunaren moderazioarekin. Hiru proiektu desberdin, baina musika elementu komuna izanik komunitatea eta elkarbizitzarako eta egokitasunerako espazioak sortzeko.
Begoña Guzmánek aukera izan zuen gaia testuinguruan kokatzeko eta hizlari oso interesgarriekin elkarrizketa bat dinamizatzeko. Hizlariek kulturaren funtsezko zeregina eta, zehazki, musikak parte hartzeko, topaketarako eta elkarrizketarako espazioak sortzeko duen ahalmena erakusten duten proiektuak eta ikerketak azaldu zituzten. Haiekin musikaz hitz egiteak komunitateaz eta bake-kulturaz hitz egitea ahalbidetu zigun.
Eta horri guztiari lotuta dagoen kontzeptu batez ere ari gara: eskubide kulturalak. Eta zer dira eskubide kulturalak? Bizitza kulturalean parte hartzeko giza eskubidea da. Pertsona guztiek parte hartzeko, sortzeko, gozatzeko eta bizitza kultural oso batez gozatzeko aukera izan behar dute.
Eta ez gara aisialdiaz ari, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalean agertzen den giza eskubideaz baizik. Kultura garapenaren funtsezko dimentsioa da, komunitateen eta lurraldeen oparotasunarena. Kulturaz ari garenean, eta kasu honetan BIMEren eremuko musikaz ari garenean, oso ikuspegi desberdinetatik ekin diezaiokegu musikari, eta horiek guztiak oso garrantzitsuak dira:
- sormen-industria gisa, funtsezkoa hazkunde ekonomikoari, musikako profesionalen eskubide sozial eta ekonomikoei dagokienez; eta sormenaz ari garelako, ez dezagun ahaztu merkaturatzen diren ondasunak bakarrak direla, balio erantsi handia dutela;
- eta musikaz ari garenean, emakumeen edo beste kolektibo batzuen partaidetza- eta sorkuntza-eskubideetatik ere egin dezakegu; kultura-aniztasunaz, artisten mugikortasunaz, jabetza intelektualaren eskubideez, sorkuntza-askatasunaz eta abarrez ari gara, guztiak ere musikarekin lotutako gai oso garrantzitsuak, giza eskubideekin lotutakoak.
Etorkizuna Musikatan Norai Elkartearen proiektua da, Bilboko hirurehun haur baino gehiagori musika instrumentaleko hezkuntza ematen die. Bere nahia, jakina, haur gehiago lortzea da, kalitatezko musika-hezkuntza izan dezaten. Astean bi egunetan instrumentu klasea izaten dute: biolina, biola, biolontxeloa, kontrabaxua, tronpeta, txirula, etab. Instrumentu klaseez gain, ostiraletan errepertorioa elkarrekin lantzen da, orkestra bat osatu dutelako eta urtean zehar kontzertu eta erakusketa ezberdinak egiten dituztelako. Aukera paregabea da beren familietan planteatu ere egin ezin duten haurrentzat musika hezkuntza jasotzeko, eta gai ekonomiko bat alde batera utzita, Lukas Lopez zuzendariak beste onura batzuk ditu argi. Ongizatearen hobekuntzaz hitz egiten du, neska-mutilen osasun mentalaz, lagunduta sentitzeaz, proiektu honetan daudenetik bizitzan kolore gehiago ikusteko gai diren haurrek adierazten duten moduaz. Hau ikasleetako baten testigantza da, proiektu sozial edo kultural bat baino askoz gehiago da.
Adrian Sabogal musikari, konpositore eta ekoizle kolonbiarraren kasuan, Kolonbiako Pazifikoko eskualdean musika erabiltzen du bakerako tresna gisa. Marimbeak esperientzia turistikoak sortzen ditu Kolonbiako Marimbaren musikaren ondare kultural aberatsa erakusteko. Adrianen lanak, tokiko artistak sustatzeaz gain, eskualdearen garapen sozioekonomikoa eta bakea sendotzeko ahaleginak ere sustatzen ditu. Berak komunitate horietako pertsonak musikaren bidez ahalduntzearen garrantziaz hitz egiten zigun, erakustea merezi duen zerbait baliotsua dutela sentitzeaz. Gazteekin ere oso lan garrantzitsua egiten ari dira, trebatzeko, talentua atxikitzeko, lanpostuak sortzeko eta beren komunitatean oraina eta etorkizuna aukerekin gera daitezkeela sentitzeko. Bide batez, esan zigun maiatza hilabete aproposa izango zela Marimbeak proiektua ezagutzera joateko izan zuen esperientziarekin bat egiteko. Agian harantz joan behar dugu.
Bestalde, Hugo Castro Lisboako Nova Unibertsitatean etnomusikologiako ikerlariak aurkeztu zigun proiektua desberdina da, Krabelinen Iraultzan abesti politikora hurbiltzeko ikerketa bat delako. Hugo Castroren ikerketa-lana musikara hurbiltzen da, erregimen zapaltzaileei aurre egiteko, pentsamendu kritikoa sortzeko, musikaren bidez komunitatea sortzeko, eta, batez ere, belaunaldiz belaunaldi transmititzen diren eta inoiz itzuli ez den iraganaz hitz egiteko aukera ematen dieten kantu horien balioa. Memoria kolektiboa, bakearen kultura eta demokrazia lantzeko modu bikaina da.
Euskadi Irratiko Faktoria irratsaioan ere eman zuten mahai horren berri, eta Begoña Guzmán lankideak BIMEren esperientzia partekatu eta eskubide kulturalei buruz hitz egin zuen irratian. Entzun programa hemen:
Eskerrik asko BIMEri eta Faktoriari, musikaz eskubide kulturalen ikuspegitik hitz egiteko aukeragatik eta aurkeztutako ekimen interesgarrien bozgorailu izateagatik.
