2005eko urrian, UNESCOk Kultur Adierazpenen Aniztasuna Babestu eta Sustatzeari buruzko Konbentzioa onartu zuen. Bere 20. urteurrenean gogoratzea komeni den garrantzi handiko dokumentua da hau. Guztira 158 estatuk, horietako batzuk sinatzaileak eta beste batzuk geroago atxikiak, kultura-aniztasuna babestea eta sustatzea helburu duen dokumentu lotesle bat sartu zuten indarrean 2007an.

Testuak berretsi egiten du kultura-aniztasuna giza duintasunarekiko banaezina  dela, giza eskubideen funtsezko zati dela eta tolerantzia, gizarte-justizia eta bakea lortzeko ezinbesteko premia dela. Kultura-aniztasuna, gainera, oso lotuta dago garapen iraunkorrarekin, eta lotura hori bereziki agerian geratzen da garapen bidean dauden herrialdeetan. Autoretza, nortasunak, komunitate-loturak eta globalizazioa bezalako gaiak jorratzen ditu testuak, kultura-aniztasuna babesteko eta sustatzeko helburuetatik abiatuta, kulturen arteko elkarrizketaren, estatuek har ditzaketen politika zehatzen eta nazioarteko lankidetzaren bidez.

Era berean, Konbentzioak nazioarteko funts bat sortzea ezartzen du, kultura-aniztasunari laguntzen dioten proiektuak finantzatzeko eta sortzen laguntzeko. Eta alderdien konferentzia bat sortzea adosten du, konbentzioaren partaide guztien bilkurarako organo goren gisa. Hau da, herrialde sinatzaileen arteko bi urtez behingo bilerak egiten dira, kontuan hartu beharreko hedapenei, jarraibideei eta helburu zehatzei buruz erabakitzeko.

Orain arte, Konbentzioari esker, proiektu askotarako funtsak bideratu dira, eta programa benetan aberasgarriak sortu dira. 12,6 milioi dolarreko inbertsioarekin 164 proiektu finantzatu dira garapen bidean dauden 76 herrialdetan. Horien artean aipa daitezke Egipton laborategi kultural baten sorrera garapena sustatzeko profesional sortzaileei lagunduz, Botswanan merkatu kultural baten sorrera, Kolonbiako komikiaren potentzialean inbertitzea edo Ramallahko industria musikalaren bidez garapen jasangarrian inbertitzea Palestinako Estatuan.

Konbentzioak paper garrantzitsua izan du orain arte kultura-aniztasunaren sustapenean. Hala ere, orainari eta etorkizunari begira ezkero, komeni da gaur egun dituen programei ere begiratzea.

Lehenik eta behin, UNESCO-Aschberg programa nabarmentzen da, artistentzako eta kulturako profesionalentzako. Konbentzioaren esparruan askatasun artistikoa eta artista izaera babestu eta sustatzen du programak. Programa asko aldatu zen COVID-19aren pandemiaren ondoren, sektore horrek aurre egin beharreko egiturazko erronkengatik. Bigarrenik, EB/UNESCO Sormenerako politikak lantzeko programa, kultura- eta sormen-industriak loratzen diren ekosistemak babestera eta sustatzera bideratuta dago.

Era berean, Koreako Errepublikarekin batera bultzatutako Sormen digitaleko laborategia izeneko programa bat dago, garapen bidean dauden herrialdeetako kulturako profesionalek ekonomia sortzailean arrakasta lortzeko behar diren bitartekoak eta gaitasunak lor ditzaten. Azkenik, politika parte-hartzaileak egiteko eta horien jarraipenerako programaren garrantzia azpimarratzen da. Programa horrek laguntza teknikoa ematen die sektore guztietatik sormenari laguntzeko politikak garatzen saiatzen diren herrialdeei.

Horrela, argi geratzen da Konbentzioak eta horren ondoriozko programa guztiek aldaketa handia dakartela kultura-aniztasunari dagokionez. 20 urte hauetan garatzen diren programa guztiak eta finantzatzen joan diren proiektuak egungo erronketan zentratuta daude, baina etorkizunera begira ere badaude. Ildo horretan, 2019an, Konbentzioko alderdiek ibilbide-orri bat onartu zuten ingurune digitalean kultura-aniztasunak sustatzeko eta babesteko, gaitasun digitalen eta artistek ingurune digitalean dituzten eskubideen auziari erantzuteko eta ziberjazarpena bezalako gaiei aurre egiteko; horrela, egungo eta etorkizuneko premia baten berri eman zen.

2005eko Konbentzioaren urteurrenari begiratzea UNESCOk azken 20 urteetan egindako lanaren zati handi bati begiratzea da. Kultura-aniztasuna funtsezko alderdia da eskubide kulturalen eta giza eskubideen defentsan; hori ulertzea urrats garrantzitsua da, eta ekintzarako neurriak hartzea ere bai.

Ildo horretan, kultura-politikei eta garapen iraunkorrari buruzko Munduko Konferentzia – Mondiacult 2025, Bartzelonan egingo dena eta UNESCOko 194 estatu kideak hartuko dituena, ere mugarri izango da kultura-adierazpenen aniztasuna eta 2005eko Konbentzioa bultzatzeko. MONDIACULT UNESCOk Kultur Politikei eta Garapen Iraunkorrari buruz egindako Munduko Konferentziaren helburuak honako hauek dira:

• Kultura Ondasun Publiko Global gisa defendatzea: Kultura aitortzea eta sustatzea garapen iraunkorrerako eta gizarteen ongizaterako funtsezko ondasun gisa.

• Kulturarako berariazko Garapen Iraunkorreko Helburua (GJH) sortzea: Post-2030 agenda globalean kultura helburu independente gisa integratzea Nazio Batuek ezarritako beste GJH batzuk bezala.

Unai Ortiz Urbizu. Deustuko Unibertsitateko Filosofia, Politika eta Ekonomiako graduko ikaslea. www.linkedin.com/in/unai-ortiz-858814217

Azalaren argazkia: UNESCO (2017). Re|pensar las políticas culturales: creatividad para el desarrollo