Alexandra Xanthaki eskubide kulturalei buruzko Errelatore Bereziak, Nazio Batuen Batzar Nagusiari egindako lehen txostenean, UNESCO Etxeak txosten horri egindako ekarpena aipatzen du, bai eta Eusko Jaurlaritzaren Trantsizio Sozialaren eta 2030 Agendaren Idazkaritza Nagusiaren jardunbide egokia ere, Garapen Jasangarrirako Helburuei egindako tokiko ekarpenaren berri bere borondatez emateagatik.

Eskubide kulturalak ezinbestekoak dira garapen jasangarrirako. Garapena jasangarria izango bada, ezinbestekoa izango da, batetik, garapen horren eraginpeko pertsonen balioak eta pertsona horiek garapenari emandako esanahia izatea garapen horren modelatzaileak, eta, bestetik, ezinbestekoa izango da baliabideak babestea eta ondarea bere dimentsio guztietan erabiltzea: bai ukigarria dena, bai bizia eta bai naturala. Giza eskubideetan oinarritutako ikuspegia, eskubide kulturalei garrantzi handia ematen diena, esparru egokia da edozein garapen-programatarako, eta arrakastaren bermea ere bada. (Txostenaren 1. paragrafoa).

“Garapena eta eskubide kulturalak” gaikako txostenean, kulturak garapen jasangarrian duen zereginaren gaia aztertu du Errelatoreak, orain arte kultura-aniztasuna eta eskubide kulturalak 2030 Agendan nola txertatu diren ebaluatzeko asmoz.

C akapitean (“Kontsultarako eta parte hartzeko baldintzak”), “VI. Eskubide kulturalen erronkak eta urraketak garapenaren izenean” atalean, 86. paragrafoan, UNESCO Etxeak txostenari egindako ekarpen hau dago jasota:

86. Tokiko eta eskualdeetako gobernuek zuzendutako borondatezko tokiko azterketak gero eta gehiago dira, eta horrek lagundu egiten du Garapen Jasangarrirako Helburuak eraginkortasunez ezartzen, eta prozesuan zehar iritzi zabalagoak adieraz daitezen bermatzen du. Adibidez, EAEn (Espainia), trantsizio sozialaren eta 2030 Agendaren idazkaritza batek bere borondatez ematen du Helburuetarako tokiko ekarpenaren berri. Hala ere, garrantzitsua den arren, tokiko gobernuen ekarpena ez da oso nabarmen ageri estatuko eta nazioarteko txostenetan.

Zalantzarik gabe, errelatoreak aintzat hartzen du Eusko Jaurlaritzaren Trantsizio Sozialaren eta 2030 Agendaren Idazkaritza Nagusiak egindako lana GJHen xedeak eta adierazleak tokiko errealitatera egokitzeko, Agenda tokian-tokian garatzearen aldeko apustua baita, oraindik bide luzea badago ere egiteko.

Eskubide kulturalei buruzko mandatua, Nazio Batuen Giza Eskubideen Kontseiluaren prozedura berezien parte dena, 2009an sortu zen. 2021eko urrian, mandatuaren titular izendatutako hirugarren aditua izan zen Alexandra Xanthaki.